درآمد ماهیانه ۱۵ درصد خانوارها د رمحله قلعه کامکار(به اظهار خودشان) کمتر از ۵۰۰ هزار ریال و ۱۵ درصد بین ۵۰۱ تا ۱۰۰۰ هزار ریال و ۲۳ درصد خانوارها بین ۱۰۰۱ تا ۱۵۰۰ هزار ریال و ۲۵ درصد بین ۱۵۰۱ تا ۲۰۰۰ هزار ریال و ۱۳ درصد بین ۲۰۰۱ تا ۳۰۰۰ هزار ریال و ۵ درصد بین ۳۰۰۱ تا ۵۰۰۰ هزار ریال و بالاخره ۵ درصد باقی مانده بیش از ۵۰۰۱ هزار ریال درآمد ماهیانه دارند.
با اعلام میزان خط فقر و خط فقر شدید توسط وزارت رفاه در سال ۸۵، خط فقر شدید در سال ۸۴ با بعد خانوار ۶/۴ نفری شهری، ۶۵۰ هزار ریال است که بر اساس ناتوانی در تأمین ۲ هزار کیلو کالری در روز و خط مطلق بر اساس حداقل درآمد مورد نیاز برای تأمین نیازهای اساسی خوراکی و غیر خوراکی از قبیل مسکن و پوشاک تعیین شد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
لذا ۸/۲ درصد جمعیت شهری در سال ۸۴ زیرخط فقر شدید بوده در حالیکه در محله قلعه کامکار بیش از ۱۵ درصد زیر خط فقر شدید هستند.
بر همین اساس خط فقر مطلق در سال گذشته (سال ۸۴) بر اساس ریال برای خانوار با بعد ۶/۴ نفری شهری ۱۶۲۵ هزار ریال تعیین شده که تقریباً ۵/۱۰ درصد جمعیت شهری کشور زیر خط فقر مطلق هستند این در حالی است که در محله قلعه کامکار بیش از ۵۳ درصد زیرخط فقر مطلق قرار می‌گیرند.
این اعداد وارقام بخوبی وخامت اقتصادی و درآمد پایین خانواری این محله را نشان می‌دهد.
۴-۶ – ویژگیهای مالکیت زمین و مسکن :
در خصوص نحوه تصرف محل سکونت با توجه به آمارگیری نمونه ای انجام شده در محل، نشان می‌دهد که ۷۸ درصد بصورت ملکی عرصه واعیان، ۱۳ درصد اجاره ای یا رهن و ۱۰ درصد مجانی بر محل سکونت خود تصرف دارند.
۴-۷- ویژگی کالبدی
۴-۷-۱- مسکن
مساحت قطعات زمینهایی که خانه در آن احداث گردیده است بدین شرح است.
۲۳ درصد ساختمانهای مسکونی، زمینی به مساحت تا ۵۰ متر مربع و ۳۳ درصد آنها از ۵۱ تا ۱۰۰متر مربع و ۲۸ درصد بین ۱۰۱ تا ۱۵۰ متر مربع و ۸ درصد از ۱۵۱ تا ۲۰۰ متر مربع و ۱۰ درصد از ۲۰۱ متر مربع و بیشتر را اشغال نموده‌اند.
سطح زیربنای خانه‌ها بطور عمده زیر ۱۰۰ متر مربع است بطوریکه ۱۳ درصد خانه‌ها، بنایی کمتر از ۴۰ متر مربع و ۴۳ درصد بین ۴۱ تا ۶۰ متر مربع و ۳۵ درصد ۶۱ تا ۱۰۰ متر مربع و ۱۰ درصد از ۱۰۱ تا ۱۵۰ متر مربع دارند.
این ارقام نشان دهنده این واقعیت است که سطح بنای ساختمانهای مسکونی در این محله پایین بوده بطوریکه ۵۶ درصد واحدهای مسکونی زیر ۶۰ متر مربع مساحت دارند. از طرفی در تفکیک قطعات زمین برای ساخت واحدهای مسکونی رعایت استانداردها و حداقل‌ها نشده است بطوریکه ۵۶ درصد زمینهای تفکیک شده زیر ۱۰۰متر مربع مساحت دارند.
به لحاظ تعداد اتاق در اختیار، در واحدهای مسکونی، بر اساس مشاهده میدانی و آمارگیری نمونه ای، ۵۲٫۵ درصد واحدهای مسکونی ۱ اتاق و ۴۲٫۵ درصد ۲ اتاق و ۲٫۵ درصد ۳ اتاق و ۲٫۵ درصد ۴ اتاق و بیشتر در اختیار دارند.
به لحاظ نوع اسکلت بنای ساختمان، می‌توان گفت تقریباً ۱۰۰درصد ساختمانهای مسکونی غیرفلزی و بتون آرمه نیستند که مصالح عمده بنای ۹۵ درصد این ساختمانها، آجر و آهن یا سنگ و آهن و ۵ درصد آنها خشت و گل است.
لذا علاوه بر اینکه ساختمانهای مسکونی از مساحت و تعداد اتاق کم برخوردار است عمده مصالح آنها از نوع آجر و آهن بصورت دیوار باربر می‌باشد.
این در حالی است که در کشور ۴/۴ درصد ساختمانها ۱ اتاق و ۲/۵۴ درصد واحد مسکونی ۴ اتاق و بیشتر دارند از طرفی حدود ۶/۱۴ درصد ساختمانهای مسکونی بطور متوسط در کشور با اسکلت فلزی یا بتون آرمه هستند.
بر طبق اظهارات خود اهالی در آمارگیری نمونه ای، ۲۵ درصد زمینهای متصرف شده دارای سند ششدانگ و ۷۵ درصد بدون سند ششدانگ است و ۷ درصد ساختمانهای مسکونی با پروانه ساخت و ۹۳ درصد بدون پروانه ساختمانی، احداث شده‌اند.
در حال حاضر قیمت زمین در بر خیابان امامزاده ابراهیم(در قسمت عبوری از محله) به ازای هر مترمریع، حدود پنج میلیون ریال و در سطح کوچه و دیگر خیابان های محله حدود یک میلیون ریال می باشد. البته ارزش اعیانی خانه های مسکونی بدلیل عدم برخورداری از استحکام کافی، کمتر از رقم فوق است.
۴-۷-۲- تأسیسات موجود در محله
در محله تأسیسات آب، برق، تلفن، گاز موجود بوده و قابل ارائه خدمات به ساکنین می‌باشد که ۹۵ درصد ساکنین، از آب شهری، ۹۰ درصد از برق، ۸۰ درصد از تلفن و ۸۳ درصد از گاز برخوردارند. ۸۸ درصد محله تحت پوشش جمع آوری زباله بوده و مابقی محله امکان تردد خودروی جمع آوری زباله نیست و با چرخ‌های دستی توسط مأمورین شهرداری، زباله محله جمع آوری می‌شود.
۹۳ درصد خانه‌های مسکونی دارای حمام و ۸۰ درصد دارای آشپزخانه و ۹۳ درصد دارای کولر هستند.
۴-۷-۳- کاربری‌ها
در شمال غرب محله که هسته اولیه محله بوده است، مسجد ونانوایی موجود است و بقایای یک آب انبار قدیمی نیز در این محله به چشم می‌خورد.
یک پاسگاه نیروی انتظامی در ضلع رو به روی هسته قدیمی محله د رکنار کمربندی قم، فعال می‌باشد.
خانه بهداشت و یک دبستان ابتدایی دخترانه و پسرانه، یک مدرسه راهنمایی دخترانه و یک دبیرستان پسرانه نیز در سطح محله موجود است.
مغازه‌های تجاری نظیر خواروبار فروشی، میوه فروشی، سوپر گوشت، تعمیر گاه و صافکاری ماشین، لوازم یدکی خودرو، اغذیه و ساندویچ فروشی در سطح محله بخصوص در کنار خیابان اصلی موجود است.
صنایع چوب، فروشگاه، مصالح ساختمانی، خیاطی، مشاور املاک، انبار جو و گندم، درب و پنجره سازی، بورس آهن آلات، آسیاب، کارگاه رنگ و نجاری نیز به همراه دو ایستگاه اتوبوس شرکت واحد و دو ایستگاه تصفیه آب شیرین و یک بانک تجارت در سطح محله و کنار خیابان اصلی مستقر است.
ولی کاربری‌هایی نظیر پارک و فضای بازی برای کودکان، نوجوانان و جوانان محله، کتابخانه، تعاون کشاورزی، دامپزشکی، مطب پزشک، مشاوره ترک اعتیاد، آموزشگاههای فنی و حرفه ای، مشاوره تنظیم خاواده، مهد کودک، مرکز مشاوره وکمک به صنایع خانگی و دستی، دراین محله وجود ندارد و نیاز اساسی ساکنین به شمار می‌رود.
۴-۸- مشکلات موجود در خانه و ساکنین آن
در پرس و جوی محله ای و آمار گیری نمونه ای انجام شده، نشان می‌دهد که ۳۰ درصد از مشکلات موجود در خانه و ساکنین، مربوط به درآمد کم خانوارها، ۱۶ درصد بیکاری یا نداشتن کار مداوم، ۲۱ درصد بیماری، ۱۱ درصد مناسب نبودن خانه‌هایشان، ۹ درصد داشتن بدهی، ۳ درصد بی سوادی، ۷ درصد مستاجری، ۱ درصد دوری از وطن و ۱ درصد نداشتن بیمه بیکاری می‌باشد که نشان می‌دهد عمده ترین مشکل آنها در خانه مربوط به درآمد کم خانواده و بیماری و هزینه‌های مربوط به معالجه و درمان است.
یکی از دلایل وجود بیماریها و خصوصاً معلولیت‌های مادرزادی، ازدواج‌های فامیلی رایج در بین بیشتر اهالی محله است و نبود پزشک و مرکز بهداشت در محله برای پیشگیری از بیماریها و بالاخره درصد اعتیاد بالا در بین جامعه جوان و فعال این محله از مشکلات بسیار زیاد بین خانوارها و ساکنین محله می‌باشد.
۴-۹- مشکلات موجود در محله:
یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود در محله عدم وجود شورای محله و مجموعه‌ای از ساکنین منتخب، که بتواند مطالبات، مسائل و مشکلات خود را به مدیریت شهر، ارگان و نهادهای مرتبط دولتی منتقل و تا وصول نتیجه پی‌گیری لازم را بنماید. در حال حاضر مردم محله مشکلات، مسائل، و مطالبات خود را به طور مجزا و فردی به گوش مسئولین شهر می‌رساند.
در آمارگیری نمونه ای از محله و پرس وجو در خصوص مشکلات شهری ساکنین، نشان می‌دهد که ۲۶ درصد مشکلات مطرح شده در خصوص مسائل بهداشتی و کثیفی محل و وجود دام در محله، ۲۲ درصد عدم آسفالت کوچه و خیابان، ۱۱ درصد عدم وجود سیستم جمع آوری فاضلاب، ۹ درصد عدم وجود سیستم جمع آوری آبهای سطحی، ۶ درصد عدم وجود تأسیسات زیربنایی نظیر آب، برق، تلفن و گاز، ۵ درصد آلودگی صنعتی، ۳ درصد عدم جمع آوری زباله در سطح محله و کوچه، ۲ درصد عدم وجود کتابخانه، ۲ درصد دوری از مرکز شهر، ۲ درصد ایستگاه آب شیرین و ۱ درصد عدم وجود کتابخانه می‌باشد.
علاوه بر آمارگیری نمونه ای با نتایج ذکر شده در بالا، در پرس وجوی محله ای و صحبت با برخی از تحصیل کرده‌ها و ریش سفیدان محله، فقر، عدم وجود"تعاونی کشاورزی، دامپزشکی، پزشک، تاکسی تا حرم، امنیت” و نبود گشت نیروی انتظامی در سطح محله و وجود صنایع مزاحم در سطح محله و کنار خیابان، عدم وجود هیچ دستگاه و شرکت دولتی در محله، دزدی تأسیسات و تجهیزات در سطح محله، فروش دام در سطح محله وبیکاری و نبود کار مداوم را از مشکلات در سطح محله و برای ساکنین برشمردند.
۴-۱۰- جمع بندی
محله قلعه کامکار با سیاست اسکان عشایر در زمان حکومت پهلوی و با قدمت بیش از ۵۰ سال در کنار شهر قم ایجاد شد. شغل غالب این ساکنین که شاهسون نیز هستند، دامداری بود که به مرور این منطقه به شهر قم ملحق و در محدوده شهر قم قرار گرفت ولی بدلیل وجود ویژگی‌هایی نظیر فقر، ساخت و سازهای بی رویه و بدون برنامه ریزی شده و غیر قانونی با متراژهای کم در بنای ساختمانها و درحاشیه بودن محله و چهره نامناسب آن به لحاظ کالبدی و سکونتگاهی، درآمد کم ساکنین و مصالح نامتعارف و گاهاً کم دوام آن و دیگر شاخص‌های در نظر گرفته شده توسط دفتر امور اجتماعی وزارت کشور د رسال ۸۰-۱۳۷۹ بعنوان محله حاشیه نشین در شهر قم شناخته شد. دفتر مذکور پرسشنامه‌هایی را به تمام استانهای کشور ارسال نموده تا اطلاعاتی در مورد حاشیه نشینی و زاغه نشینی شهرها جمع آوری کند. اطلاعات استخراج شده ا ز۱۷ استان (در ۶۴ شهر کشور) جمعیتی حدود ۵/۲ میلیون نفر را ساکن این محدوده‌ها نشان می‌دهد که در این جدول، قم با ۹۰۰۰۰ نفر جمعیت حاشیه نشین بدلیل مهاجرت‌های بعد از انقلاب و مهاجرت روستاییان – شهرهای کوچکتر دارای محله‌های معروف حاشیه نشین شیخ آباد، سعدگان و قلعه کامکار می‌باشد.[۱۱۱]
محله قلعه کامکار بدلیل وجود قلعه صدری یا یک قلعه مخروبه در غرب این محله بدین نام نامیده شده است. بعد خانوار در این محله ۱/۵ و نسبت جنسی ۱۰۶ مرد در مقابل ۱۰۰ زن و با ۵/۹۷ درصد ایرانی و ۵/۲ درصد افغانی می‌باشد که ۳۰% ساکنین بین ۱ تا ۵ سال است که در این محله اقامت دارند و ۵/۲۷ درصد بین ۱۱ تا ۲۹ سال در این محله اقامت دارند. محل اقامت قبلی ساکنین عمدتاً مکانی دیگر در شهر قم با ۵/۴۷ درصد می‌باشد و علت اصلی تغییر محل اقامت قبلی بدلیل خانه دار شدن (خرید یا ساخت خانه) یا اجاره خانه ارزان در این محله می‌باشد( به میزان ۴۶ درصد خانوارها)
استان قم بیشترین سهم را در بین استانها، بعنوان استان محل اقامت قبلی ساکنین دارد (با ۵۳%) و بعد از آن استان همدان با ۲۵%، مبدا اولیه عمده خانواده‌ها همدانی با ۵۸% و سپس شاهسون با ۲۵% می‌باشد.
۷۳ درصد ساکنین با سواد و ۲۷ درصد بی سواد هستند وتنها ۲ درصد ساکنین مدرک تحصیلی فوق دیپلم و بالاتر را دارا می‌باشند.
نوع شغل عمده سرپرست خانوارها کارگری (با ۵۰% ) و درآمد ماهیانه ۵۳% خانوارها کمتر از ۱۵۰۰ هزار ریال است.
نوع گویش زبان ۹۸% اهالی ترکی و ۳% آنها فارسی زبان هستند.
سطح زیربنای ۵۶% خانه‌ها کمتر از ۶۰ متر مربع و مساحت زمین تفکیکی ۵۶% ساختمانهای مسکونی کمتر از ۱۰۰ متر مربع است.
ساختمانها از نوع اسکلت فلزی و بتون آرمه نبوده و مصالح عمده بکار رفته در ساختمانها آجر و آهن است.
۹۳ درصد خانه‌ها فاقد پروانه ساختمانی و ۷۵ درصد زمینهای تفکیکی فاقد سند شش دانگ است. تأسیسات زیربنایی مانند آب، برق، تلفن و گاز به تمامی خانوارها واگذار نگردیده و برخی از خانوارها ( بین ۵ تا ۱۸ درصد) فاقد یکی یا بیشتر این تأسیسات هستند.
عمده مشکلات موجود در خانه برای ساکنین محله، درآمد کم و بیماری است و عمده مشکلات شهری و محله ای ایشان مسائل بهداشتی و کثیفی محل و وجود دام و عدم آسفالت مناسب کوچه و خیابانها می‌باشد. فقر،درآمد کم، عدم وجود پزشک و دامپزشکی درمحله، اعتیاد، نبود ادارات دولتی و وجود صنایع مزاحم در سطح محله از مشکلات ساکنین آنها (به اظهار خود ایشان) می‌باشد.
مطابق آمار و اطلاعات بدست آمده و ذکر شده در بالا، می توان گفت شاخص هایی مانند فقر، بیکاری، بیماری، شغل های کاذب و غیررسمی و بدنبال خانه و سر پناهی برای زندگی که در بین ساکنین سکونتگاه های غیر رسمی وجود دارد نیز در بین ساکنین این محله مشهود می باشد. همچنین شاخص هایی مانند قطعات کوچک زمین های تفکیک شده، خانه های کوچک همراه با مصالح نامتعارف و ناپایدار، حداقل امکانات و تاسیسات شهری و زیربنایی، نابسامانی و در حاشیه بودن نیز در این محله مانند بسیاری دیگر از مناطق حاشیه نشین و سکونتگاه های غیررسمی هویدا و آشکار است.
عدم وجود شورای محله و منتخب ساکنین محله که مردم بتوانند مشکلات و انتظارات خود را به مسئولین شهر برسانند، در تشدید روز افزون این مشکلات دامن می‌زند.
