مفهوم شهرک های صنعتی به عنوان موتور محرک اقتصاد و توسعه شهری از مدت های مدید مورد توجه برنامه ریزان ملی و منطقه ای در ایران بوده است . ایجاد شهرک های صنعتی در ایران پیرو هدف یا موضوعیت واحدی نبوده است. در مورد شهرهای بزرگ مسئله حفظ محیط زیست و کمبود زمین در اطراف مراکز شهری و در مورد شهرهای کوچک و یا مناطق روستایی توزیع برابر منابع برای توسعه محلی هدف ایجاد شهرکها بوده اند. براساس ارزیابی توسعه فیزیکی طرح های گسترش شهرک های صنعتی در ایران به صورت نسبی موفقیت آمیز قلمداد می شود (شقاقی و شفیعی، ۸۴).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۳-۵-۲- مناطق ویژه اقتصادی
واژه های مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی به مناطقی در ایران گفته می شود که به منظور اجرای اصول بازار آزاد در نظر گرفته شده اند. در حال حاضر در ۲۰ منطقه مختلف کشور مناطق ویژه اقتصادی ایجاد شده اند (شقاقی و شفیعی، ۸۴).
این مناطق براساس قوانین خاص خود اداره می شوند و طبق قانون از بسیاری از محدودیتهای کسب و کار که در جاهای دیگر کشور وجود دارد معاف می شوند.
مزیتهای قانونی سرمایه گذاری در مناطق ویژه اقتصادی به شرح زیر است (شرکت شهرکهای صنعتی، ۹۰):
معاف بودن اشخاص حقیقی و حقوقی برای فعالیت در منطقه از پرداخت هرگونه عوارض معمول در کشور
معاف بودن مبادلات بازرگانی منطقه با خارج از کشور و یا سایر مناطق ویژه اقتصادی و آزاد تجاری – صنعتی پس از ثبت گمرک، از حقوق گمرکی ، سود بازرگانی و کلیه عوارض ورورد و صدور به هر عنوان
معافیت از پرداخت حقوقی
۲-۳-۵-۳- پارک های علمی تحقیقاتی و فناوری
مفهوم پارکهای علمی تحقیقاتی و فناوری تا حدی شبیه شهرکهای صنعتی است، زیرا آنها برای واحدهایی که در محلی تجمیع شده اند امکان بهره مندی از زیرساختهای مشترک و خدمات تامینی را فراهم می کنند، هر چند که هدف پارکهای علمی تحقیقاتی و فناوری ورای تجمیع فیزیکی است. در واقع هدف پارک های علمی و تحقیقاتی و فناوری ایجاد محیطی است که در آن کسب و کارها بتوانند دانش تخصصی و تبادلات فناوری را از طریق تعاملات نزدیک با یکدیگر و با مراکز تولید دانش مانند دانشگاهها و مراکز تحقیق و توسعه گسترش دهند (شقاقی و شفیعی، ۸۴).
۲-۳-۵-۴- خوشه های صنعتی
یکی از راهکارهای اساسی که در محافل علمی برای سازماندهی به بحث صنایع کوچک و متوسط مورد توجه قرار گرفته است، تجمیع این بنگاه ها و سازماندهی آنها در قالب خوشه های صنعتی است . خوشه صنعتی به مجموعه ای از واحدهای کسب و کار اطلاق می شود که در یک منطقه جغرافیایی و یک گرایش صنعتی متمرکز شده و با همکاری و تکمیل فعالیت های یکدیگر به تولید و عرضه تعدادی کالا و خدمات می پردازد و از چالشها و فرصتهای مشترک برخوردارند (خوشه نساجی یزد،۸۹). به عبارتی خوشه صنعتی به تجمع جغرافیایی کسب و کارهای کوچک و متوسط گفته می شود که مجموعه ای از محصولات مرتبط و یا مکمل را تولید می کنند و به فروش می رسانند و در نتیجه با فرصتها و چالشهای یکسانی روبرو هستند (شقاقی و شفیعی، ۸۴).
۲-۳-۵-۴-۱- مشخصه های خوشه های صنعتی
مشخصه های خوشه های صنعتی به شرح زیر است:
- مجموعه ای از بنگاهها که عمدتا کوچک و متوسط هستند و از حیث مکانی تمرکز یافته و از حیث بخشی تخصص یافته اند.
- پیشینه قوی اجتماعی و فرهنگی که نسبتا همگون است و عاملان اقتصادی را به هم پیوند می دهد.
- مجموعه ای قوی از پیوندهای رو به جلو و رو به عقب افقی در بازار که مبتنی بر مبادلات بازاری و غیر بازاری کالاست.
- شبکه ای از نهادهای محلی خصوصی و دولتی که از عاملان اقتصادی خوشه ها حمایت می کنند.
۲-۳-۵-۴-۲-زیر مجموعه یک خوشه صنعتی
یک خوشه صنعتی فقط شامل واحدهای کسب و کار نیست که تولیدات و یا خدمات مشخص خوشه را تولید و ارائه می نمایند، بلکه گروه های دیگری شامل پیمانکاران فرعی، تامین کنندگان مواد اولیه، خریداران، صادر کنندگان، تامین کنندگان ماشین آلات، نهادهای مختلف پشتیبان، مشاوران، خدمات عمومی، واحدهای مربوط به سیستم حمل و نقل، اتحادیه ها، گروه های همیار، تعاونی ها و NGO ها را در بر می گیرد.
۲-۳-۵-۴-۳- مزایای توسعه خوشه صنعتی
تمرکز تعدادی از بنگاههای کوچک و متوسط در یک حوزه جغرافیایی موجب ایجاد مزایایی برای بنگاههای درون خوشه می شود، به عبارت دیگر تجمیع شرکتهایی که در زمینه های مشترکی فعالیت می کنند این شرکتها را از مزایایی برخوردار می سازد:
کمک به بهبود فضای کسب و کار صنایع کوچک
آموزش و توسعه کارآفرینی و منابع انسانی
کمک به ارتقاء بهره وری و کیفیت
کمک به توسعه بازار تولیدات صنایع کوچک با رویکرد صادرات
توسعه فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک در صنایع کوچک
فراهم ساختن امکان دسترسی به سرمایه و تامین مالی صنایع
حمایت از ایجاد و توسعه کسب و کارهای جدید در صنایع کوچک با اولویت مناطق توسعه نیافته
ایجاد و توسعه مجتمع ها و شهرک های صنعتی در مناطق مختلف کشور
توسعه فناوری و ارتقاء فعالیت های تحقیق ، توسعه و نوآوری در صنایع کوچک
افزایش امکان دسترسی به دانشگاه های پیشگام و فرصت های توسعه و تبادل دانش
کاهش هزینه ها با ایجاد خوشه
ایجاد فرصت های همکاری در بین رقبا
افزایش نوآوری و رشد به علت رقابت های سالم
آنچه که اهمیت خوشه ها را در ایران دوچندان می کند این است که در زیر بخش های صنعت ایران بیش از ۹۴ درصد موسسات و شرکت ها را چنین شرکت هایی تشکیل می دهند که عموما بصورت منفرد فعالیت می کنند. یکی از مهمترین مسائل و مشکلات بنگاه های کوچک و متوسط در کشور ، محدودیت هایی است که به خاطر اندازه کوچک به آنها تحمیل می شود . با تجمع این شرکت ها امکان استفاده از تجهیزات و امکانات همدیگر و انجام امور به طور اشتراکی به وجود می آید در کنار این عوامل بحث انتقال سریع دانش و نوآوری های موجود در خوشه نیز یکی از مسائل اصلی آن است (خوشه نساجی، ۸۹).
۲-۴- تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط
برای شتاب بخشیدن به رشد ، بانک جهانی و آژانس‌های دیگر بین‌المللی اهدافی را برای برنامه‌های توسعه SMEهادر کشورهای در حال توسعه پیشنهاد کرده‌اند. این اهداف برای کشورهای در حال توسعه اهمیت بسیاری دارند و می‌تواند به رشد و توسعه این سازمانها کمک بسیار کند.
تعدادی از دانشمندان بر این عقیده‌اند که شرکتهای کوچک و متوسط دارای خصوصیات خاصی هستند که توان آنها را برای تولید مبتکرانه ارتقا می‌دهدو به همین دلیل نرخ نوآوری در این صنایع بالاتر است.
شرکتهای کوچک و متوسط با دارا بودن شرایط خاص زیر، نرخ نوآوری بالاتری دارند:
۱- وجود انعطاف‌پذیری کافی در ساختار و عملکرد شرکت و اعتقاد مدیران شرکت به این انعطاف پذیری
۲- فعالیت در قسمتهای کوچک بازار که می‌تواند رقابت را تحریک نماید.
۳- تنوع در فعالیتهای تجاری و وجود توانمندی‌های لازم برای ارتقاء این تنوع
۴- سرعت بسیار بالا در تصمیم‌گیریهای مدیریتی مرتبط با نوآوری
۵- رسمیت بسیار پایین در سیستمهای اطلاعاتی درون سازمانی و برون سازمانی