الف)توسط مراجعه سهامداران
مطابق ماده ۱۳۹ (ل.ا.ق.ت.) این حق را برای هر صاحب سهمی قائل گردیده که ۱۵ روز قبل از انعقاد مجمع عمومی به شرکت مراجعه و از صورت حسابها و ترازنامه و گزارش عملکرد مدیران و بازرسان رونوشت دریافت دارد.
( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
در هنگام انحلال شرکت در ماده ۲۲۰ همان قانون برای هر صاحب سهمی این حق قائل گردیده که قبل از انحلال شرکت از عملیات و حسابها در مورد تصفیه کسب اطلاع کنند. در این دو مواد برای اطلاع هر سهامداری در امور شرکت این حق نائل گردیده که از امور قبل از تشکیل مجمع عمومی و قبل از انحلال از امور و حساب‌های شرکت مطلع گردند.
ب) حمایت از حقوق سهامداران با توجه به اطلاع رسانی از طریق روزنامه کثیرالانتشار.
در حقوق ایران برای حمایت از حقوق سهامداران برای دعوت به جلسات مجمع‌ها و نیز کاهش بهای اسمی سهام شرکت و در هنگام تصفیه، هیات مدیره و مدیر تصفیه ملزم به نشر آگهی در دو روزنامه منتخب گردیده‌اند که برای اطمینان بیشتر یکی از روزنامه‌ها توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب می‌شود در تبصره ماده ۱۷ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت آمده است:
«هرگونه دعوت و اطلاعیه‌ای برای صاحبان سهام تا تشکیل مجمع عمومی سالانه باید در دو روزنامه کثیر الانتشار منتشر شود، یکی از دو روزنامه بوسیله مجمع عمومی مؤسس و روزنامه دیگر از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعیین می‌شود »
و نیز مجمع عمومی سالانه طبق ماده ۹۷ لایحه قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت، موظف شده است که روزنامه کثیرالانتشاری که هرگونه دعوت و اطلاعیه‌ها و آگهی‌های شرکت را برای سهامداران تا تشکیل مجمع عمومی سالانه بعد در آن منتشر شود را تعیین نماید.
طبق ماده ۹۸ همان قانون فاصله بین حداقل ده روز و حداکثر چهل روز از تاریخ نشر دعوت نامه مجمع عمومی تا تاریخ تشکیل جلسه قائل گردیده، که این نشان دهنده این می‌باشد که طبق این قانون قانونگذار قصد داشته که مطمئن گردد که سهامداران از آن اطلاع خواهند یافت.
قانونگذار طبق ماده ۱۹۶ ل.ا.ق.ت در هنگام کاهش بهای اسمی سهام و رد مبلغ کاهش یافته برای حفظ حقوق سهامداران اعلام داشته که باید اطلاعیه‌ها و آگهی‌ها حتماً در روزنامه کثیرالانتشاری که اگهی‌های مربوط به شرکت در آن نشر می‌شود منتشر گردد، در این ماده به لحاظ اهمیت و حفظ حقوق کلیه سهامداران اذعان می‌دارد:
“برای کاهش بهای اسمی سهام شرکت و در رد مبلغ کاهش یافته هر سهم، هیات مدیره شرکت باید مراتب را طی اطلاعیه‌ای به اطلاع کلیه صاحبان سهام برساند.
اطلاعیه شرکت باید در روزنامه کثیر الانتشاری که آگهی‌های مربوط به شرکت در آن نشر میگردد منتشر شود، و برای صاحبان سهام بانام توسط پست سفارشی ارسال گردد. “
می‌بینیم که قانونگذار در خصوص کاهش بهای اسمی سهام شرکت برای صاحبان سهام با نام اعلام نموده که با پست سفارشی ارسال گردد که نشان از توجه قانونگذار به طور ویژه به حقوق سهامداران در این ماده می‌باشد.
بنابراین یکی از طرق حمایتی که قانونگذار برای سهامداران قائل گردیده اطلاع آنان از امور شرکت توسط روزنامه‌های کثیرالانتشار می‌باشد.
بند پانزدهم: حق رای
هر سهامدار حق حضور در تمامی جلسات متشکله در مجامع عمومی را دارد ، حق حضور جدا از حق رای دادن است در مواردی سهامداران می‌توانند در جلسه حاضر شوند ولی حق رای دادن ندارند. بدیهی ترین حقی که سهامدار در شرکت دارد ، حق رای است. سهامدار با بهره گرفتن از حق رای خود در مجامع عمومی ، در امور شرکت ، همچون انتخاب اعضاء هیات مدیره و بازرسان شرکت، تغییرات سرمایه ، تقسیم سود، تغییرات اساسنامه ، انحلال شرکت و سایر موارد مشارکت می‌کند. حق رای سهامداران نسبی است و هر کس تعداد سهام بیشتری داشته باشد حق رای بیشتری نیز خواهد داشت. حق رای سهامدار می‌تواند از طریق اعطای وکالت نیز اعمال شود.
در اینجابه چند موردی که سهامدار حق رای ندارد اشاره می‌شود:
۱- دارندگان سهامی که بدنبال آگهی هیات مدیره مبنی بر پرداخت مابقی مبلغ باقیمانده سهام، اقدام به پرداخت مبلغ باقیمانده خود نکردند حق حضور و رای در مجامع عمومی را ندارند. (ماده ۳۷. ل.ا.ق.ت)
۲- دارندگان آورده غیر نقدی و موسسین مطالبه کننده مزایا در جلسه مجمع عمومی موسس در موقعی که موضوع رای بررسی و تصویب آورده غیر نقدی و مزایا هست حق رای دادن ندارند. (ماده ۷۷. ل.ا.ق.ت )
۳- اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل ذینفع ، البته در صورتیکه مدیرعامل سهامدار باشد ، در جلسه مجمع عمومی عادی که بررسی معامله انجام شده بین انها و شرکت موضوع رای است ، حق رای ندرند (مواد ۱۲۹ و ۱۳۲. ل.ا.ق.ت).
۴- اشخاصی که سهام جدید در هنگام افزایش سرمایه برای آنها در نظر گرفته شده و از بقیه سهامداران سلب حق تقدم شده، در هنگامیکه بررسی موضوع سلب حق تقدم موضوع رای است حق ندارند در اخذ رای در باره سلب حق تقدم سایر سهامداران شرکت کنند (ماده ۱۶۸. ل.ا.ق.ت).
۵- اشخاصی که در هنگام افزایش سرمایه مبادرت به ارائه آورده غیر نقدی می‌نمایند در جلسه مجمع عمومی فوق‌العاده که برای ارزیابی مبلغ آورده غیر نقدی تشکیل می‌شود حق رای ندارند.
گفتار سوم: حقوق قابل اعمال توسط یک سوم دارندگان سهام، و یا کمتر و بیشتر از آن
بند اول: رسمیت بخشیدن به جلسات مجامع عمومی و تصمیم گیری در ان
سهامداران اقلیت اصولاً نقشی در تصویب مصوبات مجامع عمومی ندارند ولی در برخی موارد می‌توانند در رسمیت بخشیدن به جلسات و تصمیم گیری در آن مؤثر باشد.
الف: در مجمع عمومی مؤسس
در مجمع عمومی مؤسس در صورتیکه در اولین دعوت عده‌ای از پذیره نویسان که نصف سرمایه شرکت را تعهد نموده باشند حاضر نشوند مجامع عمومی جدید فقط تا دو نوبت توسط مؤسسین دعوت می‌شوند مجمع عمومی جدید وقتی قانونی است که صاحبان لااقل یک سوم سرمایه شرکت در آن حاضر باشند. بنابراین اگر سهامداران اقلیت حداقل یک سوم سرمایه شرکت را در دست داشته باشند می‌تواند همگی در جلسات دوم و یا سوم مجمع عمومی مؤسس حاضر شوند و به جلسه رسمیت بخشند در جلسه مجمع هم می‌توانند با اختصاص حداقل دو سوم آراء خود تصمیمات مطلوب خود را اتخاذ نمایند.
ب: در مجمع عمومی فوق‌العاده
برابر ماده ۸۴.ل.ا.ق.ت. برای رسمیت دادن به جلسه در دعوت اول، بایستی بیش از نصف دارندگان سهامی که حق رأی دارند حاضر شوند اگر در دعوت اول این اکثریت حاضر شد مجمع برای بار دوم دعوت می‌شود که در این جلسه نیاز به حضور یک سوم دارندگان سهامی است که حق رأی دارند.
اینجاست که اگر اقلیت سهامداران یک سوم سهامی که حق رأی دارد را داشته باشند می‌تواند به جلسه رسمیت بخشند و تصمیمات را با اختصاص حداقل دو سوم آراء خود اتخاذ نمایند.
ج: در مجمع عمومی عادی
در جلسه مجمع عمومی عادی در اولین دعوت می‌بایستی دارندگان لااقل بیش از نصف سهامی که حق رأی دارند حاضر شوند اگر در اولین دعوت حد نصاب حاصل نشود مجمع برای بار دوم دعوت می‌شود و با حضور هر عده از صاحبان سهام که حق رأی دارند رسمیت می‌یابد. در جلسه دوم اقلیت سهامداران حتی اگر کمتر از یک سوم سهام دارای حق رأی را داشته باشند می‌توانند به جلسه رسمیت بخشند و تصمیمات مورد نظر خود را اتخاذ نمایند. لازم به ذکر است که در تمامی موارد سه گانه در صورتی یک سوم سهامداران یا کمتر از آن می‌توانند در تصمیم گیری‌ها موثر باشند که اکثریت سهامداران حاضر به شرکت در جلسات نشوند. بدیهی است در صورت حضور اکثریت در جلسات انان می‌توانند مانع از تصویب موضوعات جلسه و یا تصویب موضوعات جلسه به نحو مطلوب خود گردند.
بند دوم: انتخاب مدیر یا مدیران شرکت
اقلیت سهامداران در مجمع عمومی عادی در هنگام انتخاب مدیران شرکت ، بسته به اینکه چه مقدار از سهام شرکت را در دست داشته باشند می‌توانند در برخی مواقع در انتخاب مدیران تائیر گذار باشند. هرچند اکثریت سهامداران که اکثریت مدیران را هم انتخاب می‌نمایند عملا حتی اگر تعدادی از مدیران توسط اقلیت سهامداران انتخاب شده باشد نبض امور شرکت را با مدیران انتخابی خود در دست می‌گیرند ولی اقلیت سهامداران می‌توانند با انتخاب حداقل یک مدیر، در جریان فعالیتهای شرکت قرار داشته باشند مدیر انتخابی اقلیت سهامداران با توجه به آنکه در تمامی جلسات هیات مدیره شرکت می‌کند می‌تواند تاحدی مانع خیلی از سوء استفاده‌ها گردد و شاید همین حضور بتواند سوء نیت مدیران را در مواردی اثبات نماید که اثبات سوء نیت می‌تواند در هنگام طرح دعوی از سوی سهام داران اقلیت یا هریک از سهامداران راه گشای حل مشکلات سهامداران گردد.
برابر ماده ۱۲۳. ل.ا.ق.ت برای هریک از جلسات هیات مدیره باید صورت جلسه‌ای تنظیم شود و لااقل به امضای اکثریت مدیران حاضر در جلسه برسد. ترتیب دعوت و تشکیل جلسات هیات مدیره هم توسط اساسنامه مشخص میگردد از طرفی در صورتیکه هر یک از مدیران با تمام یا بعضی از تصمیمات مندرج در صورت جلسه هیات مدیره مخالف باشد نظر اوباید در صورت جلسه قید شود.
مراتب فوق نشان می‌دهد هرچند مدیر انتخابی اقلیت نمی‌تواند در تصمیم گیری‌ها موثر باشد ولی با حضور در جلسات و اعلام مخالفت با تصمیمات می‌تواند مدیران را هوشیار کند که در صورت ورود هرگونه خسارت در نتیجه تصمیمات و عملیات مدیران ، با توجه به مخالفت اعلام شده اثبات تقصیر یا تخلف مدیران راحت تر و ساده تر است.
برابر ماده ۱۰۷. ل.ا.ق.ت شرکت سهامی بوسیله هیات مدیره‌ای که از بین صاحبان سهام انتخاب شده وکلا یا بعضا قابل عزل می‌باشند اداره خواهد شد. عده اعضای هیات مدیره در شرکت‌های سهامی عام نباید از پنج نفر کمتر باشد. و برابر ماده ۸۸. ل.ا.ق.ت در مجمع عمومی عادی در هنگام انتخاب مدیران تعداد آراء هر رای دهنده در عدد مدیرانی که باید انتخاب شوند ضرب می‌شود و حق رای هر رای دهنده برابر حاصل ضرب مذکور خواهد بود رای دهنده می‌تواند آراء خود را به یک نفر بدهد یا انرا بین چند نفری که مایل باشد تقسیم کند. اساسنامه شرکت نمی‌تواند خلاف این ترتیب را مقرر دارد.
نحوه انتخاب مدیران توسط اقلیت سهامداران به این شکل است که اقلیت سهامداران به جای اینکه آرای خود را به چند نفر اختصاص دهند تمامی آرا خود را حسب مورد به یک یا چند نفر اختصاص می‌دهند تا با اطمینان کامل تعداد و اعضا مورد نظر خود را انتخاب نمایند. بعنوان مثال اگر شرکت دارای ۵۰۰ سهم باشد و سهامداران اقلیت ۲۰۰ و شرکت هم قصد انتخاب ۵ مدیر را داشته باشد جمع آرای سهامداران اقلیت هزار رای و جمع آرای سهامداران اقلیت هزار و پانصد می‌باشد در این حالت سهامداران اقلیت می‌توانند با اختصاص کل آراء خود به دو نفر حداقل دو عضو هیات مدیره را انتخاب نمایند.
حقوق اقلیت سهامداران در انتخاب مدیران آنقدر از اهمیت بالایی برخوردار است که یکی از موارد محدودی که قانونگذار پیش‌بینی کرده اساسنامه نمی‌تواند خلاف این ترتیب (منظور ترتیب نحوه انتخاب مدیران در ماده ۸۸ ل.ا.ق.ت) را مقرر دارد مربوط به نحوه انتخاب مدیران است. از طرف دیگر قانونگذار برای اشخاصی که مانع از اعمال حق سهامداران می‌شوند منجمله ایجاد مانع جهت حضور سهامداران در جلسه مجمع عمومی عادی به منظور انتخاب مدیران در بند ۱ ماده ۲۵۳. ل.ا.ق.ت مجازات کیفری تعیین نموده است. در بند ۱ ماده ۲۵۳. ل.ا.ق.ت آمده «هرکس عامدا مانع حضور دارنده سهم شرکت در جلسات مجمع عمومی شود به مجازات حبس تادیبی از سه ماه تا یکسال یا به جزای نقدی از بیست هزار ریال تا دویست هزار ریال یا به هر دو محکوم خواهد شد »
بند سوم: انتخاب بازرس یا بازرسان شرکت
با توجه به انکه اصولا در غالب شرکت‌ها یک نفر را بعنوان بازرس تعیین می‌نمایند اقلیت سهامداران نمی‌توانند در انتخاب بازرس تاثیر گذار باشند از طرفی چون تعداد بازرس یا بازرسان در اساسنامه شرکت پیش‌بینی می‌شود (بند ۱۸ ماده ۸. ل.ا.ق.ت )و تغییر در اساسنامه ملزم تصویب مجمع عمومی فوق‌العاده است . اکثریت سهام می‌تواند مانع از آن شوند که تعداد بازرسان به حدی برسد که سهامداران اقلیت با اختصاص آرای خود در انتخاب بازرس تاثیر گذار باشند بنابر این فقط در صورتیکه بموجب مقررات اساسنامه و یا بموجب تصمیم مجمع عمومی فوق‌العاده تعداد بازرسان بیشتر از یک نفر باشد. اقلیت سهامداران آن هم نسبت به میزان سهام خود ممکن است در برخی موارد در انتخاب بازرسان تاثیر گذار باشند و بتوانند شخص مورد نظر حود را بعنوان بازرس برگزینند نحوه اقدام اقلیت سهامداران بدین نحو است که آنان کلیه آراء خود را به یک بازرس اختصاص می‌دهند تا در صورت امکان بتوانند حداقل یک بازرس را از میان خود یا از اشخاص مورد نظر خود که سهامدار نیست انتخاب نمایند.
مبحث دوم: حقوقی که از طریق وضع محدودیت هایی بر ارکان شرکت بدست می‌آید.
سهامداران اکثریت باانتخاب هیات مدیره و بازرس شرکت و همچنین با اعمال قدرت در اخذ تصمیمات مورد نظر خود در مجامع عمومی در واقع، گردانندگان اصلی شرکت هستند و می‌توانند فعالیت شرکت را تحت سیطره خود قرار دهند. لذا قانوگذار برای آنکه بتواند به نحوی قدرت آنها را مهار سازد در مواردی محدودیت‌هایی برای ارکان شرکت قائل شده است این محدودیت‌ها حقوقی را برای سهامداران اقلیت بدنبال دارد با توجه به این توضیح، مطالب این قسمت در سه گفتار مورد بررسی قرار می‌گیرد:
گفتار اول: حقوقی که از طریق وضع محدودیت‌هایی بر مجامع عمومی شرکت بدست می‌آید .
گفتار دوم: حقوقی که از طریق وضع محددودتی بر مدیران و مدیرعامل شرکت بدست می‌آید .
گفتار سوم: حقوقی که از طریق وضع محدودیت بر بازرس یا بازرسان شرکت بدست می‌آید .
گفتار اول: حقوقی که از طریق وضع محدودیت هایی بر مجامع عمومی شرکت بدست می‌اید.
با توجه به اینکه اکثریت سهامداران از طریق اخذ تصمیمات مطلوب خود در مجامع عمومی می‌توانند اقلیت را تحت فشار بگذارند و یا اینکه حقوق آنان را نادیده بگیرند، قانوگذار برای کاستن از اختیارات آنان، در موارد متعددی محدودیت‌هایی را برای اخذ بعضی از تصمیمات در مجامع عمومی در نظر گرفته است. و از آن جائیکه اکثریت سهامداران می‌توانند در هر سه مجمع شرکت به نفع خود تصمیماتی اتخاذ نمایند لذا در این قسمت موضوع را در هر سه مجمع مورد بررسی قرار می‌دهیم مطالب این قسمت در سه بند مورد بررسی قرار می‌گیرد:
بند اول: وضع محدودیت بر مجمع عمومی موسس.
بند دوم: وضع محدودیت بر مجمع عمومی عادی .
بند سوم: وضع محدودیت بر مجمع عمومی فوق‌العاده .
بند اول: وضع محدودیت بر مجمع عمومی موسس
