جدول شماره۳۷ براساس اولویت بندی نقش مدیریتی پلیس راهور در آموزش
با توجه به جدول فوق می توان نتیجه گرفت بیشترین نقش مدیریتی پلیس راهور در کنترل تصادفات عابرین پیاده می تواند به ترتیب اولویت آموزش به عابرین پیاده ، آموزش ، جانمانمایی و نصب تجهیزات کنترلی ترافیک و … باشد
فصل پنجم :
بحث ونتیجه گیری و ارائه پیشنهادها
۱-۵- مقدمه:
در این تحقیق که با هدف شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر تصادفات عابرین پیاده در شهرستان دماوند صورت گرفت از مجموع ۱۷۰فقره تصادف عابرین پیاده که درسالهای ۱۳۹۱و ۱۳۹۲ در سطح معابر درون شهری دماوند به وقوع پیوسته و اطلا عات آنها توسط کارشناسان پلیس راهور در کروکی های ترسیمی ثبت گردیده ،استفاده شده است . اطلاعات فوق بر اساس دوازده عامل نقش سازمان های دخیل در ترافیک- رنگ لباس عابرین – گذر گا های عابرین پیاده – نوع گواهینامه – روشنایی معابر- شرایط جوی محل تصادف – آموزش – ایمنی وسایل نقلیه – تجهیزات کنترل ترافیک – اصول هندسی و طراحی معابر – جنسیت عابرین و رانندگان – سن عابرین و رانندگان مورد بررسی قرار گرفته اند . برای تحلیل نتایج حاصله از تحقیق ، داده های جمع آوری شده با بهره گرفتن از آمار توصیفی به منظور توصیف وضعیت کلی عوامل مورد بررسی و آمار استنباطی به منظور تعمیم نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند در تحلیل نتایج و تعمیم از آزمون مجذور خی استفاده شده است .نتایج بدست آمده بطور کلی حاکی از آن است که در تصادفات عابرین پیاده ، ۹۰درصد از پاسخ دهندگان نقش سازمانها را در تصادفات دخیل می داند و ۵۴درصد اعتقاد دارنند همه سازمانهای دخیل در ترافیک در کاهش تصادفات می توانند نقش داشته باشند . ۶۴ درصد از پاسخ دهندگان شهرداری را دخیل در کمبود تجهیزا ت کنترل ترافیک دانسته اند . ۵۲درصد میزان اصلاح هندسی معابر را در حد خیلی کم دانسته که این عامل نقش زیادی در تصادفات دارد . ۵۸٫/. شهرداری را در طراحی اصولی معابر و میادین دخیل می داند . در عدم ایجاد گذر گاهای عابرین پیاده شهر داری و راهداری با ۸۰٫/. نقش داشته اند . ۶۶٫/. بر کمک رسانی اورژانس در انتقال مصدومین در حد خیلی کم معتقدند . نقش پلیس راهور در امر آموزش با ۷۸٫/. بیشترین فراوانی را داشته است . مشارکت پلیس راهور و شهرداری در جانمائی و نصب تجهیزات کنترل ترافیک با ۶۲درصد بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است . ۸۶درصد معتقدند که جان پناه کافی برای عابرین وجود ندارد . ۶۸درصد بهترین سن را برای آموزش سن کودکی می دانند . ۷۸درصد پاسخ دهندگان اعتقاد دارند که تجهیزات ایمنی وسایل نقلیه در حد خیلی زیاد در ایمنی عابرین پیاده نقش دارند . بیشترین فراوانی در خصوص شیوه آموزش از طریق تیزر با ۴۸درصد بوده است . شرایط جوی با ۹۰درصد،وضعیت جسمانی رانندگان ونوع گواهینامه با ۷۰درصد ،وروشنایی معابر با ۹۶درصد ،وفقدان گذر گاه های عابرین پیاده با ۶۸درصد ، رنگ لباس عابرین پیاده با ۷۰درصد ،فقدان تابلو وعلائم با ۷۸درصد بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند . با بهره گرفتن از آزمون مجذور خی تک نمونه ای ثابت شد که کلیه عوامل مورد بررسی فوق در وقوع تصادفات عابرین پیاده نقش دارنند
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۵- تجزیه و تحلیل سئوال ا : شناسایی عوامل تاثیر گذار در تصادفات عابرین پیاده
۱-۲-۵- نقش سازمانهای دخیل در ترافیک
در این فرضیه به بررسی تاثیر سازمانهای دخیل در ترافیک و کاهش تصادفات عابرین پیاده پرداخته شده است .براساس یافته ها ۲۲درصد از پاسخ دهندگان نقش سازمانها را در حد زیاد و ۶۸ درصد در حد خیلی زیاد دانسته اند و در مجموع ۹۰در صد معتقدند که سازمانهای دخیل در ترافیک در تصادفات عابرین پیاده نقش اساسی دارند . و اگر به خوبی به وظایف شان عمل کنند کاهش اینگونه تصادفات دور از انتظار نیست . بر همین اساس نقش سازمانها در حوزه مورد مطالعه نشان می دهد : شهرداری دماوند در راستای وظایف محوله در نصب تجهیزات مورد نیاز عابرین ،احداث معابر مورد نیاز شهری ، ایجاد گذر گاه های ایمن ، جان پناه برای عابرین ، اصلاح نقاط حادثه خیز ،کانالیزه کردن مسیر تردد عابرین موفقیت کمتری داشته است .حدود ۱۰٫/. از معابر شهرستان دماوند ( شهر های دماوند ورودهن ) در حوزه فعالیت اداره راه و شهر سازی قرار گرفته است و مسئولیت ایمنی و نصب تجهیزات و نگهداری آن از وظایف این اداره است . که بررسی میدانی نشان میدهد به آن کمتر توجه شده است . بلوار آیت اله خامنه ای گیلاوند و بلوار امام خمینی رودهن که دو محور ترانزیتی شمال کشور به حساب می آیند . از تجهیزات ایمن و مناسبی بر خوردار نیستند وفقدان کمربندی باعث تردد وسایل نقلیه سنگین در درون شهرها شده است . فقدان موارد فوق در این معابربیشترین تصادفات را نیز به خود اختصاص داده است . اورژانس در انتقال مصدومین ترافیکی و حضور به موقع در محل تصادف موفقیت چندانی حاصل نکرده وبی شک کمبود تجهیزات پزشکی در این عدم موفقیت بی تاثیر نبوده است . پلیس راهور نیز در کنترل ترافیک و ساماندهی تردد عابرین پیاده ،گشت های هدفمند ، آموزش ، احصای نقاط حادثه خیز و پیگیری در جهت رفع آنها توفیق چندانی نداشته و کمتر به این مقوله ها پرداخته است .اگر چه در قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی کارشناسان پلیس راهور مسئول تعیین سهم قصور سازمانها در وقوع تصادفات هستند و قصور آنها را در ترسیم کروکی ها قید نموده انداما برخوردی با آنها صورت نگرفته است . به نظر میرسد قانون فعلی بازدارندگی لازم را نداشته ونیاز به تدوین قوانین جدید دارد. لذا با توجه موارد فوق تاثیر سازمانهای دخیل در ترافیک در تصادفات عابرین پیاده به خوبی مشهود است و تعامل وهماهنگی بین این سازمانها ، در کاهش تصادفات عابرین پیاده تاثیر بسیار زیادی دارد
۲-۲-۵-ساختار هندسی و طراحی معابر
در بررسی تاثیر اصول هندسی و طراحی معابر در کاهش تصادفات عابرین پیاده ، طراحی معابر ، جان پناه ، ، طراحی میادین و تقاطع ها مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس جدول شماره .۹ ، به اعتقاد ۵۸ درصد از پاسخ دهندگان شهرداری در طراحی معابر و میادین به منظور ایمنی عابرین در حد خیلی کم تا کم نقش داشته است . جدول شماره ۷نشان می دهد ، ۵۲ درصد از پاسخ دهندگان میزان اصلاح معابر ، جهت ایمنی عابرین توسط شهرداری در حد خیلی کم تا کم است. وضعیت میادین و تقاطع و معابر در حال حاضر نشانگر عدم توجه به رعایت اصول هندسی معابر است و شهرداری در خیلی از معابر از کارشناسان ترافیک در طراحی معبر استفاده نکرده و بصورت سلیقه ای عمل نموده است .این امر موجب شده تردد به کندی صورت پذیرد از طرفی بواسطه تلاقی معابر با همدیگر وتداخل وسایل نقلیه و عابرین علاوه بر ترافیک های سنگین ،تصادفات وسایل نقلیه و عابرین را به دنبال دارد . در طراحی دو میدان اصلی شهر (۱۷شهریور – امام خمینی ) رعایت اصول هندسی مطابق با شرایط آمد و شد صورت نگرفته و عرض کم این میادین وتداخل خیابانهای فرعی و خروجی های نامناسب به یک نقطه تصادف خیز تبدیل شده اند.تعدد تقاطع های غیر ضروری در بلوار های شهر و دور برگردانهای غیر اصولی که فاقد جان پناه ایمن برای وسایل نقلیه هستند همگی درافزایش تصادفات نقش دارند لذا ضرورت اصلاح هندسی آنها بر کسی پوشیده نیست به نظر میرسد که در این صورت کاهش چشمگیری از تصادفات عابرین بوجود خواهد آمد . به اعتقاد ۷۶ درصد از پاسخ دهندگان معابر سطح شهرستان دماوند برای تردد وسایل نقلیه در حد خیلی کم تا کم از عرض کافی برخوردار هستند. با توجه به بافت قدیمی شهرستان اکثر معابر محلات قدیمی از عرض کمی برخوردار و فاقد پیاده رو هستند .وجود عابرین در معابر و سطح سواره رو ، برخورد عابرین الخصوص کودکان و سالمندان را بدنبال داشته است . .در بررسی تاثیر گذر گاه عابرین پیاده در کاهش تصادفات عابرین پیاده ،جدول شماره …۱۰ به اعتقاد ۸۰ درصد از پاسخ دهندگان شهرداری وراهداری در ایجاد گذر گاه عابرین پیاده در حد کم تا متوسط موفق بوده است . انتخاب نوع و جانمایی گذرگاه ها، در مقوله تأمین ایمنی عابران پیاده از اهمیت بسزایی برخوردار است.. عدم وجود گذرگاه های برجسته،عدم وجود گذرگاه غیرهمسطح،عدم وجود جزیره میانی و ایمنی ، مکان نامناسب گذرگاه ها ، عدم رعایت فاصله مناسب میان گذرگاه ها همگی از جمله عواملی هستند که در افزایش حوادث ترافیکی تاثیر گذارند.گذر گاه های مناسب در سطح معابر شهرستان دماوند طراحی نگردیده ویا در خیلی از معابر گذرگاه عابرین وجود ندارد. با توجه به اینکه بیشترین تصادفات عابرین پیاده در بلوار های ایت اله خامنه ای دماوند و بلوار امام خمینی رودهن بو قوع پیوسته است . گذرگاه های این بلوارها بصورت صحیح جانمایی نشده و این امر باعث شده تردد در کل بلوار صورت پذیرد . از طرفی فقدان پل های هوایی مکانیزه و ایمنی معبر و جان پناه باعث می شود عابرین برای عبور از نیمه دیگر راه در سطح سوار ه رو توقف نموده و یا ناگهانی وارد معبر می گردند که موجب برخورد با وسایل نقلیه می شود . بر اساس جدول شماره ۱۷ ، ۷۶ درصد از پاسخ دهندگان جان پناه کافی برای عابرین پیاده در سطح معابر شهرستان دماوند در حد خیلی کم تا کم وجود دارد. و شهرداری ها به این مقوله کمتر توجهی داشته اند بررسی میدانی نشان می دهد هیچگونه جان پناهی

Re_cr- عدد رینولدز بحرانی
T- دما
T­_s- دمای سطح
T_f- دمای میانگین
T_w- دمای دیواره
u- سرعت
u_m- سرعت میانگین
V- سرعت
سمبل­های یونانی:
a- ضریب پخش
l- ثابت لاپلاس، پویش آزاد ملکولی
m- لزجت دینامیکی
r- چگالی
t_w- تنش دیواره
j-کسر حجمی نانوذرات
اندیس­ها­:
Brownian- براونی
eff- موثر
f- سیال
Gn- گنیلینسکی
nf- نانوسیال
p- ذرات
فصل اول
مقدمه
در چند دهه اخیر به‌منظور صرفه‌جویی در مصرف انرژی و مواد اولیه و با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی و زیست‌محیطی تلاش­ های زیادی برای ساخت دستگاه­های تبادل حرارت پربازده صورت پذیرفته است. هدف اصلی کاهش اندازه مبدل حرارتی موردنیاز برای یک بار حرارتی معین و افزایش ظرفیت مبدل­های حرارتی موجود می­باشد. تقاضای جهانی برای دستگاه­های تبادل حرارتی کارآمد، قابل‌اطمینان و اقتصادی مخصوصا در صنایع فرآیندی، تولید الکتریسیته، سیستم­های سرمایش و تهویه مطبوع، مبدل­های حرارتی، وسایل نقلیه و… به سرعت رو به افزایش است. اگر اصول مربوط به روش­های افزایش انتقال حرارت و طراحی دستگاه­های انتقال حرارت با سطح زیاد به‌خوبی شناخته شوند، امکان صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش آلودگی محیط‌زیست میسر خواهد بود. روش­های متعددی برای افزایش انتقال حرارت وجود دارند که به دو دسته کلی تقسیم می­شوند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

روش­های غیرفعال^[۱] که نیازی به اعمال نیروی خارجی ندارند.
روش­های فعال^[۲] که نیازمند نیرو با توان خارجی می­باشند.
روش­های غیرفعال شامل استفاده از سطوح گسترده، مبدل­های حرارتی فشرده، مجاری با مقطع غیر مدور، افزایش انتقال حرارت گردابه­ای^[۳]، تغییر خاصیت رئولوژیکی سیال، میکروکانال­ها، پوشش دهی و پرداخت سطح، استفاده از وسایل جابه‌جاشونده داخل مجرای سیال، استفاده از وسایل چرخاننده جریان، ایجاد انقطاع و شکستگی در جریان، لوله­های مارپیچی، مواد افزودنی به مایعات و گازها هستند. روش­های فعال شامل هم زدن مکانیکی، تراشیدن سطح، سطوح چرخنده، نوسان سطح، نوسان سیال، استفاده از میدان الکتریکی، تزریق و مکش می­باشند. در این مطالعه از روش­های غیرفعال شامل میکروکانال­ها، تغییر خاصیت رئولوژیکی سیال و مواد افزودنی به مایعات برای افزایش انتقال حرارت استفاده خواهد شد.
۱-۱ میکروکانال­ها^[۴]
میکروکانال­ها در صنایع و دستگاه­های متفاوتی نظیر سرمایش قطعات الکترونی، مبدل­های حرارتی میکروکانال، سرمایش و روانکاری سیستم­های روباتیک، سیستم­های میکروالکترومکانیکی و میکروراکتورها کاربرد دارند. با کوچک شدن اندازه مجرا، فرض پیوستگی جریان دقت خود را از دست می­دهد ولی برای مقدار معینی از اندازه مجرا این امکان وجود دارد که با اصلاح شرایط مرزی، معادلات ناویر استوکس را به کاربرد [۱].
۱-۲ تغییر خاصیت رئولوژیکی سیال
یکی از روش­های بسیار مؤثر در افزایش انتقال حرارت تغییر دادن خاصیت رئولوژیکی سیال است. با افزودن موادی خاص به سیالات مختلف می­توان خاصیت رئولوژیکی آن‌ها را از حالت نیوتنی به حالت شبه الاستیک یا ویسکوالاستیک تغییر داد. تغییر خاصیت رئولوژیکی سیال یکی از مهم‌ترین روش­های افزایش انتقال حرارت می­باشد چراکه همزمان با افزایش انتقال حرارت ضریب اصطکاک و درنتیجه افت فشار کاهش می­یابد.
۱-۳ مواد افزودنی به مایعات
افزودن ذرات جامد به‌صورت معلق در سیال پایه یکی از روش­های انتقال حرارت می­باشد. افزایش ضریب هدایت حرارت ایده اصلی در بهبود مشخصه­های انتقال حرارت سیالات است. ازآنجاکه ضریب هدایت حرارتی ذرات جامد معمولا خیلی بالاتر از سیالات می­باشد، انتظار می­رود افزودن این ذرات جامد موجب افزایش ضریب هدایت حرارت سیال پایه شود.
افزایش ضریب هدایتی حرارتی مایعات درنتیجه افزودن ذرات با اندازه میلی‌متر و میکرومتر بیش از ۱۰۰ سال است که شناخته‌شده می­باشد [۲]. اما استفاده از این ذرات به دلیل مشکلات عملی نظیر ته‌نشین شدن سریع ذرات، ایجاد سایش شدید، افزایش افت فشار و عدم امکان استفاده از آن‌ها در مجاری بسیار ریز، میسر نیست. پیشرفت­های اخیر در فناوری مواد تولید ذرات با اندازه نانومتر (نانومواد) را که ­توان فائق آمدن بر این مشکلات را دارند فراهم آورده است. با پخش کردن این نانومواد در سیال نوع جدیدی از سیال به وجود می ­آید که نانوسیال^[۵] نامیده می­شوند.
فصل دوم
میکروکانال­ها
۲-۱ چکیده
تقاضای رو به رشد برای کوچک‌سازی محصولات در تمام بخش‌های صنعتی، با رقابت جهانی برای اطمینان بیشتر، سرعت بیشتر و محصولات مقرون‌به‌صرفه همراه شده است و منجر به چالش‌های جدیدی برای طراحی و بهره ­برداری سیستم‌های مدیریت حرارتی شده است. افزایش سریع در تعداد ترانزیستورها بر روی تراشه، با افزایش قابلیت یا قدرت و درنتیجه شار حرارتی بالاتر، یکی از این چالش بزرگ در صنعت الکترونیک است. تکنولوژی­های مبدل حرارت و مبدل جرم میکروکانال در حال پیدا کردن کاربردهای جدید در صنایع گوناگون به‌عنوان یک راه­حل امیدوار­کننده برای تغییر تکنولوژی­ها است. در این راه ما نسل بعدی سیستم‌های مدیریت حرارتی با کارایی بالا را طراحی و راه‌اندازی می­کنیم. در این فصل با اصول میکروکانال­ها برخورد خواهیم کرد. با معرفی تاریخچه، زمینه‌های فنی، طبقه‌بندی، مزایا و معایب میکروکانال­ها شروع می­کنیم. روش ساخت (تکنولوژی متداول و تکنولوژی مدرن) برای میکروکانال­ها در کنار هم در نظر گرفته می­ شود. در نهایت، ارتباط افت فشار و ضریب انتقال حرارت برای جریان تک فاز برای انواع شرایط جریان داخلی ارائه خواهد شد.
۲-۲ تاریخچه میکروکانال­­ها
کارهای زیادی برای انتقال حرارت تک فاز در میکروکانال‌ها توسط تاکرمن^[۶] و پیز^[۷] [۳] برای خنک‌سازی مدارات یکپارچه در مقیاس بسیار بزرگ (VLSI)^[8] انجام شد. در سال­های اول تاکرمن و پیز [۳] اولین توضیح را برای بیان مفهوم چاه حرارتی میکروکانال دادند و پیش‌بینی کردند که خنک­کاری جابه‌جایی اجباری تک فاز در میکروکانال‌ها می‌تواند ۱۰۰۰ وات بر مترمربع حرارت را حذف کند. جابه‌جایی اجباری در کانال و تزریق مایع برای خنک کاری سریع‌تر و در مقیاس بزرگ‌تر در صنعت برای چند دهه استفاده شد. انتقال حرارت میکروکانال، در مقایسه با هوای معمولی و مایع سیستم­های سرد دارای ضریب انتقال حرارت بالا، همراه با پتانسیل بالا برای ضریب انتقال حرارت و افت فشار متوسط می­باشد. انتقال حرارت میکروکانال، به پدیده‌ای محبوب و جالب برای پژوهشگران تبدیل شده است. به‌عنوان مثال، برای خنک کاری چاه حرارتی میکروکانال باقدرت بالا با آرایش دیود لیزری حذف شار حرارت ۵۰۰ وات بر مترمربع اثبات شده است. در چند دهه گذشته، مطالعات انجام‌شده روی جریان دو فازی و ویژگی‌های انتقال حرارت در جریان میکروکانال، به توسعه سریع میکرو­دستگاه‌های مورد استفاده برای کاربردهای مهندسی مختلف مانند دستگاه‌های پزشکی، مبدل‌های حرارتی فشرده با شار حرارت بالا، خنک کاری میکروالکترونیک با چگالی قدرت، ابررایانه‌ها، پلاسما و لیزرهای قوی و … منجر شده است.
۲-۳ معرفی میکروکانال­ها
در اغلب موارد خنک­کاری موردنیاز بیش از ۱۰۰ وات بر مترمربع است که به‌راحتی نمی‌توان با سیستم­های ساده خنک­کاری هوا و یا خنک­کاری آب، خنک کاری را انجام داد. در بسیاری از کاربردها، به دلیل دفع شار حرارت بالا از اجزا، چاه حرارتی موردنیاز باید بزرگ‌تر از اجزای خود باشد. بااین‌وجود، نقاط داغ معمولا ظاهر می‌شود و سطوح غیریکنواخت شار حرارت در سطح چاه حرارتی مشاهده می­ شود. محققان چاه حرارتی جدیدی را توسعه دادند که می‌تواند به‌طور مستقیم در پشت منبع حرارت برای حذف شار گرمایی یکنواخت جاسازی شود. از قانون سرمایش نیوتن می‌دانیم که برای یک اختلاف دما ثابت، شار گرما به حاصل hA بستگی دارد که در آن h ضریب انتقال حرارت است و A مساحت سطح انتقال حرارت است. بنابراین، در راستای تحقق نیاز به دفع شار حرارت بالا، حاصل hA افزایش می­یابد و ازآنجاکه ضریب انتقال حرارت h به قطر هیدرولیک مرتبط است، افزایش سطح نیز یک گزینه است. سطح انتقال حرارت را می‌توان با بهره گرفتن از میکروکانال‌ها در بدنه (سطح تراشه)، محصول افزایش داد. رفتار جریان آب در داخل کانال توسط قطر هیدرولیکی کانال و سطح مقطع کانال تعیین می­­شود. برای دست‌یابی به انتقال حرارت بالا، قطر هیدرولیکی کوچک‌تر و سطح انتقال حرارت بزرگ‌تر کانال ترجیح داده می‌شود، بنابراین کانال‌های متعدد تنگ با عمق بالا مناسب می‌باشد. قطر هیدرولیکی کوچک و سطح مقطع گسترده‌تر باعث افزایش افت فشار و درنتیجه نیاز قدرت پمپاژ بیشتر است. از سوی دیگر، افزایش سطح مقطع سطح گرم، نرخ انتقال حرارت را افزایش می­دهد. این شرایط را می‌توان با نسل آینده میکروکانال‌ها که دارای قطر هیدرولیکی بزرگ‌تر، سطح مقطع بزرگ‌تر و همچنین ضریب انتقال حرارت بالاتر است، تنظیم کرد.
۲-۴ طبقه‌بندی میکروکانال­ها و مینی­کانال­ها
میکروکانال‌ها را به روش‌های مختلف می‌توان طبقه‌بندی کرد. برخی از محققین معیارهای مختلف برای مینی­کانال­ها در مقابل میکروکانال‌ها پیشنهاد کرده‌اند. ساو^[۹] و گریف^[۱۰] [۴] یک معیار برای طبقه‌بندی میکروکانال‌ها پیشنهاد کردند به شرح زیر است:

ریشه شناسی: سانسکریت: mahá- «بزرگ»، و صفت عالی آن mahiṣṭha- «بزرگترین» (مونیرویلیامز، ۱۹۶۰: ۷۹۴، ۸۰۳)؛ اوستایی: mas- «بزرگ» و صفت عالی آن masišta- «بزرگترین» (رایشلت، ۱۹۱۱: ۲۵۲)؛ فارسی باستان: *mas- از صفت عالی آنmaϑišta- «بزرگترین» (کنت، ۱۹۵۳: ۲۰۱)؛ فارسی میانه: meh [ms] «بزرگ (تر)» (مکنزی، ۱۳۷۳: ۱۰۶)؛ meh [ms, myh] (بهار، ۱۳۴۵: ۲۷۹، ۲۸۸)؛ صفت عالی آن mahist [msst’, mhst’ | M mhyst] «مهست، بزرگترین» می‌باشد (مکنزی، ۱۹۷۱: ۵۳)؛ فارسی میانه اشکانی ترفانی: mas [ms] «بیشتر، بیش» (بویس، ۱۹۷۷: ۵۸)؛ پازند: meh, mehe, mahi و صفت عالی آن mahest (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۲۸)؛ فارسی نو: مه، مهست؛ انگلیسی: مرتبط با magnum, major, majestic, mega ؛ معادل انگلیسی: longest [day] «بلندترین [روز]»؛ first [magnitude]«[بزرگی] نخستین، [قدر] اول».
ترکیبات:
rōz ī meh «روز مِه: بلندترین روز، روز انقلاب تابستانی»
stārag ī meh «ستارۀ مِه: ستاره بزرگ، ستاره قدر اول، ستارۀ دارای بزرگ نخستین»
mahist [msst’, mhst’ | M mhyst] «مهست: بزرگترین، بلندترین، نخستین»
rōz ī mahist «روز مهست: بلندترین روز سال، روز انقلاب تابستانی».

• • §§

Mēx [myh, myẖ | Paz. mhe | P myx, N ~]
(نجوم؛ تنجیم: احکام بروج: اوتاد)
* میخ: وتد
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: در نجوم مدرن، دایرهالبروج را بجای اوتاد بر حسب زوایا مشخص می‌کنند و زاویه بین اوتاد اصلی ۹۰ درجه است (بارتون، ۲۰۰۳: ۹۵). اما در تنجیم سنتی، دایرهالبروج را، با توجه به جهات اصلی و فرعی (sōg)، به ۱۲ قسمت مساوی تقسیم می‌کنند، که به هریک از آنها بیت (کده) یا وتد (میخ) می‌گویند. هر یک از این خانه ها دارای تاثیرات خاصی بر سرنوشت صاحب زایچه هستند و بر یکی از جنبه های زندگی فرد (انگلیسی: Lots) دلالت می‌کنند. ترتیب شماره گذاری این خانه ها بر اساس نوبت طلوع آنهاست. در نتیجه، خانه یا میخ اول، برجی است که در زمان ثبت زایچه در حال طلوع است؛ خانه چهارم یا وتد رابع در زیر پای ناظر و آسمان تحتانی؛ خانه هفتم یا وتد غارب در افق غربی؛ و خانه دهم یا وسط السماء در معدل النهار است. به این چهار خانه که به ترتیب، در افق شرقی (=وتد اول)، پایین افق (= وتد رابع یا چهارم)، افق غربی (=وتد سابع یا هفتم)، و بالای افق (وتد عاشر یا دهم) قرار دارند، اوتاد اصلی (قوی) می‌گویند؛ چهار خانه بعدی (دوم، پنجم، هشتم، یازدهم) را مایل الاوتاد (میانه) [پهلوی: pas rasēn (پینگری، ۲۰۰۴: ۴۷۷)] و چهار خانه آخر (سوم، ششم، نهم، و دوازدهم) را زایل الاوتاد (ضعیف) می‌نامند (مصاحب، ۱۳۸۷: ۴۹۶؛ بیرونی، ۱۳۵۲: ۲۰۶). نام این دوازده وتد در بندهشن بر اساس دلالتهای آنها آمده است. این اوتاد عبارتند از: ۱) وتد اول، وتد طالع، (Gyānān)؛ ۲) وتد دوم (Xwāstagān)؛ ۳) وتد سوم (Brādarān)؛ ۴) وتد چهارم، وتد رابع، وتد الارض، وتد تحت الارض (Mēx ī azēr ī zamīg, gyāg ī čahārom, Pidištān)؛ ۵) وتد پنجم، (Farzandān)؛ ۶) وتد ششم، (Wištagān)؛ ۷) وتد هفتم، وتد سابع، وتد غارب (Wayōdagān)؛ ۸) وتد هشتم، (Margān)؛ ۹) وتد نهم، (Kārdāgān)؛ ۱۰) وتد دهم، وتد عاشر، وتد السماء، وتد وسط السماء، (Mayān ī ā̌smān)؛ ۱۱) وتد یازدهم، (Farroxān)؛ ۱۲) وتد دوازدهم، (Dušfarragān). بهار (۱۳۷۸: ۱۶۸)، پسوند ~ān در نام این اوتاد را پسوند نسبت محسوب می‌کند.
جای این اوتاد، با توجه به افق و جهات زمین، همیشه ثابت است. از طرفی دایرهالبروج شامل ۱۲ برج فلکی است که از ستارگان ثابت تشکیل شده اند و جای آنها، با توجه به آسمان، بر دایرهالبروج ثابت است. از اینرو، این بروج فلکی همیشه منطبق بر اوتاد خاصی نیستند و دایماً در حال گردش اند. بقول بارتون (۲۰۰۳: ۹۸) اوتاد همانند دایره‌ای ثابت اند که چرخ بروج در آن می‌گردد. در نتیجه، نمی‌توان بروج را با اوتاد یکی گرفت و مثلاً گفت، برج خرچنگ همان وتد طالع است.^[۳۵] اما از آنجا که در بندهشن، نام اوتاد به هنگام تشریحِ زایچه کیهان ذکر شده است و در آن هنگام، برج خرچنگ در حال طلوع بوده است، برج خرچنگ در وتد اول یعنی وتد جانان (Mēx ī Gyānān) قرار گرفته است و سایر برجها نیز به ترتیب در ۳ وتد اصلی بعدی مستقر شده‌اند: در نتیجه، برج بره، در وتد دهم یعنی وتد السماء یا وتد وسط السماء (Mayān ī ā̌smān) قرار گرفته است و برج میزان در وتد چهارم (gyāg ī čahārom) یعنی وتد رابع، وتد الارض یا وتد تحت الارض (Mēx ī azēr ī zamīg) یا بیت الآباء (Pidištān) یعنی خانه پدران قرار می‌گیرد.
کاربرد واژۀ «میخ» در ترکیب «میخ جانان» در بندهشن (۶ف: ۵)، نشان می‌دهد که اصطلاح نجومی-تنجیمیِ «میخ» مترادف با اصطلاح «وتد» بوده و نام کامل اوتاد پهلوی، در اصل با اصطلاح «میخ» شروع می‌شده است. از اینرو، نام کاملِ «پدشتان»، «فرزندان»، «فرخان» و غیره، به ترتیب عبارتند از: «میخ پدشتان»، «میخ فرزندان»، «میخ فرخان» و الی آخر.
ریشه شناسی: املای اصلی این واژه [myh] بوده است؛ اما، از آنجا که گروهی کاتبان می‌خواسته‌اند با املای واژۀ āb- [MYA] اشتباه نشود، به املایی روی آوردند که یا باید آنرا [mh] خواند و یا [ms] که باز با واژه meh «مهتر» اشتباه می‌شود، در نتیجه نیبرگ در حالی که احتمال [myd] را که املای یک صورت جنوب غربی از واژۀ mēi به همین معنی است، رد نمی‌کند، املای [myẖ] را پیشنهاد می‌کند (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۳۲):
هند و ایرانی آغازین: *maiūkha- (لوبوتسکی، ۲۰۰۹: ۶۶)؛ سانسکریت: mayū́kha- از ریشه mi- «محکم کردن در زمین» (مایرهوفر، ۱۹۹۶: ۳۱۷)؛ فارسی باستان: mayux- «گل میخ» (کنت، ۱۹۵۳: ۲۰۲)؛ فارسی میانه: mēx [myh] «میخ» (مکنزی، ۱۹۷۱: ۵۶)؛ [myh] (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۱۳۲)؛ فارسی میانه اشکانی ترفانی: mēx [myx] (بویس، ۱۹۷۷: ۵۹)؛ پازند: mhe (مذکور در نسخه K20b)؛ فارسی نو: میخ؛ معادل انگلیسی: Cardinal sign «وتد اصلی»؛ Cardinal house (انکلساریا، ۱۹۵۶: ۸۳)؛ Cardines, Cardinal points «اوتاد» (بارتون، ۲۰۰۳: ۹۵)؛ معادل عربی: وتد (بیرونی، ۱۳۵۲: ۲۰۶).
ترکیبات:
Mēx ī azēr ī zamīg «وتد تحت الارض، وتد رابع»
Mēx ī mayān ī ā̆smān«میخِ آسمان، ستارۀ قطبی»
Mēx ī gāh «میخِ گاه، ستارۀ قطبی»
Mēx ī Gyānān «وتد جانان، وتد طالع، وتد اول».

• • §§

* شکل شمارۀ ۳ *
مکان ثابت اوتاد نسبت به افق و دایرهالبروج
Mēx ī azēr ī zamīg
(احکام بروج: اوتاد)
* میخ زیر زمین: وتد تحت الارض، وتد رابع، میخ پدشتان
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: این واژه در بندهشن به معنی «وتد تحت الارض» بکار رفته است. بنا بر بندهشن (۶ف: ۴)، در هنگام آفرینش گیتی: «سیاره کیوان در خانه شرف خود یعنی برج ترازو است و برج ترازو در وتد چهارم که میخ زیر زمین است (=وتد تحت الارض) قرار دارد». بر اساس احکام نجوم، ترازو، بیت الشرف و خانه سربلندی و زور کیوان است و خانه هبوط و ناتوانی کیوان در برج بره (حمل) است. هنینگ (۱۹۴۲: ۲۴۱)، به اشتباه آنرا با «سمتُ الرِجل» (انگلیسی: nadir) یکی گرفته است. (برای توضیحات بیشتر رک. Mēx و Pidištān)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ریشه شناسی: برای بررسی ریشه شناختی این ترکیب رجوع شود به سرواژۀ Mēx و zamīg : فارسی میانه: Mēx ī azēr ī zamīg (بهار، ۱۳۴۵: ۲۸۹)؛ معادل یونانی: Hypogeion (بارتون، ۲۰۰۳: ۹۵)؛ معادل لاتین: Imum Caelum (بارتون، ۲۰۰۳: ۹۵)؛ معادل انگلیسی: ؛ the Cardinal house, the Underworld (انکلساریا، ۱۹۵۶: ۸۳)؛ معادل عربی: وتد رابع، وتد تحت الارض، وتد الارض (دهخدا؛ مصاحب، ۱۳۸۷: ۴۹۶).

• • §§

Mēx ī gāh 
(نجوم: ستارگان)
* ستارۀ میخ گاه: ستارۀ قطبی، ستارۀ گاه
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: واژه «گاه» در فارسی و پهلوی به ستاره قطبی اطلاق می‌شود. تقی زاده (۱۳۱۶: ۳۳۰) اولین کسی است که «میخِ گاه» را، بعنوان نامی برای ستاره قطبی (Polaris) شناسایی می‌کند. هنینگ (۱۹۴۲: ۲۴۱) و پس از او، مکنزی (۱۹۶۴: ۵۲۰)، نیز همین نظر را تأیید می‌کنند. این ستاره در فارسی به «ستارۀ گاه» [=معرب آن: «میخ جاه»] و در عربی به «جُدَی» معروف است.^[۳۶] بنا بر بندهشن (۲: ۶)، «میخِ گاه (=ستاره قطبی)، که به آن میخ میان آسمان هم می‌گویند، سپاهبدِ سپاهبدان است». در بندهشن، واژه gāh به معنی «فلک، آسمان» بکار رفته است. برای نمونه، در ترکیباتی همچون «گاه هرمزد» که به «جایگاه فلکی و سپهر هرمزد» اشاره دارد (رک. gāh). از اینرو، واژه «گاه» در ترکیب «میخِ گاه» نیز در ابتدا، یک اسم عام بوده است و اشاره به فلک و آسمان داشته است. در نتیجه، ترکیب «میخِ گاه» به معنی «میخِ فلک» و «میخ میان آسمان» هر دو نشأت گرفته از این واقعیت است که آسمان پرستاره همانند چرخی است که دایم در حال گردش است و ستاره قطبی همانند میخی است که در محور چرخ آسمان قرار دارد. بعدها ترکیب «میخ گاه» و به تَبَع آن خود واژۀ «گاه» به یک اسم خاص بدل شده و به طور خاص به «ستاره قطبی» اطلاق شده است. بنا بر بندهشن، (۷: ۳) این ستاره به همراه صورت فلکی هفت اورنگ که سپاهبد شمال است از نوع ستارگان خاکی و زمین-سرشت اند. (برای توضیحات بیشتر رک. mayān ī āsmān)
ریشه شناسی: (رک. Mēx و gāh)

• • §§

Mēx ī Gyānān 
(احکام بروج: اوتاد)
* میخ جانان: وتد طالع، وتد اول، بیت النفس

۴۵ دقیقه

۱۰

کنترل هیجانات، با هدف مدیریت خشم، مدیریت اضطراب و استرس

سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی

۱۳۵ دقیقه

۱۱

معنامندی با هدف تقویت حس معنویت و ایمان

سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی

۹۰ دقیقه

۱۲

افزایش آگاهی در زمینه بیماری‌های دوران نوجوانی

سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی

۴۵ دقیقه

۸-۳ روش تجزیه و تحلیل داده ها
به منظور تجزیه و تحلیل فرضیه های پژوهش علاوه بر استفاده از شاخص‌های آماری توصیفی، از روش‌های استنباطی شامل تحلیل کوواریانس، نیز استفاده شده است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
۱-۴مقدمه
در این فصل داده های جمع آوری شده از پرسشنامه ها، مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار میگیرد. اطلاعاتی که از اجرای پرسشنامه های"کیفیت زندگی” و “رفتارهای پر خطر” بین دانشآموزان دختر مقطع سوم راهنمایی، در دو گروه آزمایش و کنترل و در دو مرحله پیشآزمون و پسآزمون بدست آمد، جمع آوری، کد گذاری و وارد رایانه شد و با بهره گرفتن از نرم افزار SPSSنسخه ۱۹مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این فصل نتایج تجزیه و تحلیلهای آماری انجام شده در سه بخش ارائه میشود؛
بخش اول: در این بخش به شناسایی و اصلاح داده های پرت از طریق ایجاد نمودارهای جعبهای وبررسی نرمال بودن توزیع داده های تحقیق پرداخته شده است. بررسی نرمال بودن توزیع داده های تحقیق، به منظور مشخص شدن به کار گیری آمار پارامتری یا غیر پارامتری انجام گرفته است. این موضوع از طریق آزمون کولموگرف-اسمیرنوف^[۱۲۵] بررسی شده است.
بخش دوم: در بخش دوم با به کارگیری آمار توصیفی^[۱۲۶] نمرات بدست آمده از سنجش متغیرهای اصلی تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. آمار توصیفی شامل شاخص گرایش به مرکز (میانگین)^[۱۲۷] و شاخص پراکندگی (انحراف معیار)^[۱۲۸]، میباشد که توسط آنها داده های بدست آمده توصیف شده است.
بخش سوم: در بخش سوم با به کارگیری برخی آزمونهای آمار استنباطی^[۱۲۹] به بررسی و آزمون فرضیات تحقیق پرداختهایم. در این بخش ابتدا با بهره گرفتن از تحلیل کواریانس یک متغیره^[۱۳۰]معنیداری تفاوت میانگین نمرات تابآوری،کل کیفیت زندگی و کل رفتارهای پر خطر بین دانشآموزان دو گروه کنترل و آزمایش بررسی شده است. سپس در ادامه با بهره گرفتن از تحلیل کواریانس چند متغیره^[۱۳۱] به بررسی معنیداری تفاوت میانگین نمرات خرده مقیاسهای کیفیت زندگی و رفتارهای پر خطر، بین گروه های آزمایش و کنترل پرداختهایم. همچنین در این بخش قبل از انجام تحلیل کواریانس، به بررسی پیشفرضهای آن نیز پرداختهایم. این پیش فرضها عبارتند از:
۱- بررسی وجود رابطه خطی بین نمرات متغیر هم تغییر و متغیر وابسته با بهره گرفتن از ایجاد نمودار پراکنش^[۱۳۲]
۲- بررسی همگنی شیبهای رگرسیون با بهره گرفتن از تحلیل واریانس^[۱۳۳]
۳- بررسی همگنی کواریانسها با بهره گرفتن از آزمون لون^[۱۳۴]
۴-بررسی همگنی ماتریس کواریانس با بهره گرفتن از آزمون باکس^[۱۳۵]
۲-۴ شناسایی داده های پرت و بررسی نرمال بودن توزیع نمرات متغیرها
در این قسمت از تحقیق، ابتدا داده های پرت با بهره گرفتن از نمودارهای جعبهای مورد شناسایی قرار میگیرد و سپس نرمال بودن توزیع داده های متغیرهای تحقیق از طریق آزمون کولموگروف-اسمیرنوف مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
یکی از شرایط مناسب بودن داده ها به منظور انجام آمار استنباطی، عدم وجود داده های پرت و کرانهای است. در صورت عدم شناسایی و اصلاح اینگونه داده ها، روش های آماری نتایج غیر واقعی بدست میدهند. چرا که بسیاری از روش های آماری به داده های پرت حساس هستند. بنابراین قبل از شروع تحلیل داده ها، ضروری است که مجموعه داده ها را از نظر داده های پرت مورد بررسی و اصلاح قرار داد (پلانت، ۲۰۰۷). داده های پرت و کرانهای موردهایی را نشان میدهد که نمره آنها خیلی پایینتر یا خیلی بالاتر از بقیه نمره ها باشد. در نمودار جعبهای، داده پرت نقطهای را نشان میدهد که بیش از یک و نیم برابر طول جعبه از لبه انتهایی آن قرار دارد. نقاط کرانهای نیز آنهایی هستند که بیش از سه برابر طول جعبه از لبه های انتهایی آن قرار دارند. یکی از روش های اصلاح اینگونه داده ها جایگزین کردن آنها با یک نمره بالاتر یا پایینتر است، به طوری که جزء بقیه خوشه نمره ها قرار گیرند (تباچنیک و فیدل^[۱۳۶]، ۲۰۰۷).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نمودار ۱-۴: نمودار جعبهای نمرات پیش آزمون و پس آزمون تاب آوری در گروه های آزمایش و کنترل
با توجه به نمودارهای جعبهای ۱-۴، در توزیع نمرات پیشآزمون و پسآزمون تاب آوری در گروه آزمایش هیچگونه داده پرتی وجود ندارد. بنابراین داده های بدست آمده از سنجش این متغیر در گروه آزمایش، بدون ایجاد تغییر، برای به کارگیری آمار استنباطی مناسب است.
اما همانطور که مشاهده میشود، در توزیع نمرات پیشآزمون و پسآزمون تاب آوری در گروه کنترل، دو داده پرت وجود دارد. با توجه به مشخض بودن شماره شناسایی این داده ها در نمودار بالا، این داده ها، با یک نمره بالاتر از خود جایگزین شدند تا جزء بقیه خوشه نمره ها قرار گیرند.
نمودار ۲-۴: نمودار جعبهای نمرات پیش آزمون و پس آزمون کیفیت زندگی در گروه های آزمایش و کنترل
با توجه به نمودارهای جعبهای۲-۴ در توزیع نمرات پیشآزمون و پسآزمون کیفیت زندگی در گروه کنترل هیچ گونه داده پرتی وجود ندارد. بنابراین داده های بدست آمده از سنجش این متغیر در گروه کنترل، بدون ایجاد تغییر، برای به کارگیری آمار استنباطی مناسب است.
اما همانطور که مشاهده میشود، در توزیع نمرات پیشآزمون کیفیت زندگی در گروه کنترل، یک داده پرت و یک داده کرانهای وجود دارد. با توجه به مشخص بودن شماره شناسایی این داده ها در نمودار بالا، این داده ها، با یک نمره بالاتر از خود جایگزین شدند تا جزء بقیه خوشه نمره ها قرار گیرند.
نمودار ۳-۴: نمودار جعبهای نمرات پیشآزمون سلامت روانی و مؤلفه های آن
با توجه به نمودارهای جعبهای بالا، در توزیع نمرات پیشآزمون سلامت روانی کل در گروه آزمایش یک داده پرت و یک داده کرانهای و در توزیع نمرات پیش آزمون سلامت روان در گروه کنترل یک داده پرت وجود دارد. با توجه به مشخض بودن شماره شناسایی این داده ها در نمودار بالا، این داده ها، با یک نمره پایینتر یا بالاتر از خود جایگزین شدند تا جزء بقیه خوشه نمره ها قرار گیرند.
نمودار ۴-۴: نمودار جعبهای نمرات پس آزمون سلامت روانی و مؤلفه های آن
با توجه به نمودارهای جعبهای ۴-۴، در توزیع نمرات نمرات پس آزمون سلامت روانی و مؤلفه های آن در گروه های آزمایش و کنترل هیچ گونه داده پرتی وجود ندارد. بنابراین داده های بدست آمده از سنجش این متغیر در گروه کنترل، بدون ایجاد تغییر، برای به کارگیری آمار استنباطی مناسب است.
نمودار ۵-۴: نمودار جعبهای نمرات پیش آزمون سلامت جسمانی و مؤلفه های آن

۸۱/۰-۸/۰
۵۲/۰-۵/۰

۷-۲-۳-۱- قابلیت هضم پذیری چربیها :
چربیها معمولاً به طور کامل هضم می شوند. مگر زمانی که در دمای مناسب برای زیست ماهی به علّت نقطه ذوب بالا، این ترکیبات به صورت جامد باقی بمانند. نقطه ذوب تری آسیل گلیسیرید عمدتاً به نقطه ذوب اسیدهای چرب تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اسیدهای چرب غیر اشباع به خوبی هضم می شوند. در آزاد ماهی اطلس، ضریب هضم پذیری ظاهری چربی زمانیکه به شکل تری آسیل گلیسرول ها یا اسیدهای چرب آزاد هستند، ۹۰ تا ۹۸ درصد است. میزان هضم پذیری اسیدهای چرب اشباع، کمتر بوده و بسته به طول زنجیره کربن از ۷۰ درصد برای مریستات (۱۴:۰) تا ۵۰ درصد برای استئارات (۱۸:۰) کاهش می یابد. نتایج مشابهی در مورد سایر گونه ها نظیر قزل آلا و کپور بدست آمده است (Guillaume et al.,1999).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۸-۲-۳-۱- منابع چربی جیره آبزیان
چربی های استخراج شده از دوکفه ای ها، ماهی مرکب، ماسل ها ، کریل و ماهی ها، بهترین منابع چربی جهت استفاده در جیره غذایی ماهیان و میگوها هستند. روغن های گیاهی شامل روغن سویا، کلزا، ذرّت، بادام زمینی و آفتابگردان عمدتاً حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ می باشند (افشار مازندران، ۱۳۸۱). به طور سنّتی و معمول، روغن ماهی منبع اصلی چربی استفاده شده در ترکیب بندی و ساخت غذاهای آبزیان است. به جهت افزایش تقاضای روغن و مجبور کردن در قابلیّت تحمّل منابع طبیعی، منابع متنوعی از چربی ها شامل انواع مختلف روغن های حاصل از محصولات فرعی شیلاتی، روغن های گیاهی یا چربی های حیوانی در غذاهای آبزیان پرورشی مورد استفاده قرار می گیرند. به علاوه، بر خلاف آنچه که رایج است، فرض شده که ترکیب اسیدهای چرب روغن ماهی به میزان زیاد متغیّر و وابسته به عوامل متعددی مانند گونه ماهی، نوع مادّه خام (ماهی کامل در مقابل محصولات فرعی فرآوری شده)، فصل و غیره … می باشد. روغنِ ماهیان مختلف ممکن است تفاوت های معنی داری، نه تنها از نظر مقادیر SAFA، MUFA و PUFA بلکه از نظر فراوانی نسبی اسیدهای چرب چند زنجیره غیر اشباع (امگا ۳) مانند EPA و DHAبا یکدیگر داشته باشند. جایگزینی روغن ماهی با روغن های گیاهی یا چربی های حیوانات خشکی زی، موجب تغییر در مقادیر اسیدهای چرب جیره های تهیه شده می شود. بیشتر چربی های حیوانات خشکی زی (مانند پیه نهنگ و چربی خوک) دارای مقادیر بالایی SAFAهستند، در حالی که بیشتر روغن های گیاهی غنی از PUFA یا HUFA می باشند. تغییر در منبع چربی جیره غذایی، منجر به تغییر زیادی در ترکیب فیزیکوشیمیایی اسیدهای چرب می شود (Hua and Bureau, 2008).

۱-۸-۲-۳-۱- روغن ماهی
روغن ماهی به عنوان محصول جانبی در هنگام تولید پودر ماهی به دست می آید، یا اینکه در ماهیان خاصّی ضمن استخراج روغن و پودر ماهی نیز تولید می گردد. در فرایند استخراج روغن و پودر ماهی سه ماده اصلی شامل روغن ماهی ، پروتئین ماهی وعصاره ماهی^[۱۱]به دست می آیند. ماده خشک ماهی صید شده در حدود ۳۵-۲۵% وزن کل آن است و مابقی آن آب می باشد (میر نظامی ضیابری، ۱۳۷۴).
ترکیب اسیدهای چرب روغن ماهی:
روغن ماهی سرشار از اسیدهای چرب اشباع نشده با چند پیوند دوگانه می باشد. میزان این اسیدهای چرب بستگی به گونه ماهی دارد. مشخصه اصلی روغن های دریایی، وجود اسیدهای چرب با ۴ تا ۶ پیوند دوگانه در آنهاست. این اسیدهای چرب که عمدتاً از گروه امگا ۳ می باشند، سبب رقیق شدن خون می شوند و عوارضی چون سکته قلبی را در انسان کاهش می دهند. اکثر روغن های ماهی سرشار از اسیدهای چرب اشباع نشده گروه امگا ۳ و فاقد آنتی اکسیدان های طبیعی مانند ویتامین E می باشند، بنابراین، این روغن ها در مقابل اکسیژن مقاوم نیستند و به سرعت اکسید می شوند. مهم ترین اسیدهای چرب اشباع نشده موجود در روغن ماهی، EPA و DHA می باشند. به علّت وجود اسیدهای چرب اشباع نشده و مشکل اساسی اکسیداسیون سریع این اسیدهای چرب در روغن ماهی، باید بعد از صید، سریعاً آنها را با یخ خنک و یا در سردخانه نگهداری و یا به خط تولید روغن کشی ارسال نمود. برای افزایش زمان ماندگاری روغن ماهی می توان از آنتی اکسیدان های صنعتی مانند BHA^[12] و ^[۱۳]BHT نیز بهره گرفت (میر نظامی ضیابری، ۱۳۷۴). میانگین مقادیر اسیدهای چرب موجود در روغن ماهی در جدول ۹-۱ نشان داده شده است .
جدول ۹-۱:میانگین مقادیراسیدهای چرب موچود در روغن ماهی

میزان (درصد)

فرمول

اسید چرب

۵/۶

C14:0

اسید میریستیک

۱۳

C16:0

اسید پالمیتیک

۵/۶

C16:1

اسید پالمیتولئیک

۲

C18:0

اسید استئاریک

۵/۱۴

C18:1

اسید اولئیک